GEOGRAFIA – Hiszpania to kraj wyżynny i górzysty.

Góry

Hiszpania jest krajem wyżynno-górskim (około 90 proc. obszaru zajmują wyżyny i góry). Centralna część kraju zajmuje wyżyna zwana Mesetą Iberyjską, która wznosi się średnio do 600 m n.p.m. Góry Kastylijskie dzielą ją (najwyższy szczyt Almanzor – 2592 m n.p.m.) na dwie części: Starą i Nową Kastylię. Mesetę otaczają góry: od północy Góry Kantabryjskie z najwyższym szczytem Torre de Cerredo (2648 m n.p.m.), od północnego wschodu Góry Iberyjskie z kulminacją Moncayo (2313 m n.p.m.). Na granicy z Francją rozpościerają się niedostępne Pireneje z kulminacją Aneto (3404 m n.p.m.), które wraz z Górami Iberyjskimi i niższymi Górami Katalońskimi otaczają nizinną Kotlinę Aragońską.

Gleby

Pokrywa glebowa Hiszpanii jest bardzo zróżnicowana. Północne obszary pokryte są glebami brunatnymi, a w Górach Kantabryjskich, występuje kompleks gleb bielicowych o niewykształconym profilu. W wielu miejscach Galicji (zwłaszcza w dorzeczu górnego Minho, o dużej wilgotności) rozpowszechnione są: gleby piaszczyste, szkieletowe i zabagnione a nawet torfowiska. Ogromne regiony pozostałej części Hiszpanii pokryte są glebami brązowymi (cynamonowymi) i brunatnymi śródziemnomorskimi.

Podział administracyjny

Hiszpania dzieli się na 17 wspólnot autonomicznych (Comunidades Autónomas), które cieszą się dużą autonomią (głównie w kwestiach szkolnictwa, podatków, itd.), oraz dwa miasta autonomiczne (Ciudad Autónoma). Oto one:

• Andaluzja (Andalucía)
• Aragonia (Aragón)
• Asturia (Asturias)
• Baleary (Islas Baleares)
• Estremadura (Extremadura)
• Galicja (Galicia)
• Kantabria (Cantabria)
• Kastylia-La Mancha (Castilla La Mancha)
• Kastylia i León (Castilla y León)
• Katalonia (Cataluña)
• Kraj Basków (País Vasco)
• La Rioja (La Rioja)
• Madryt (Madrid)
• Murcja (Murcia)
• Nawarra (Navarra)
• Walencja (Valencia)
• Wyspy Kanaryjskie (Islas Canarias)

Integralną część Hiszpanii stanowią tzw. hiszpańskie posiadłości w Afryce Północnej:

• Ceuta (Ceuta)
• Melilla (Melilla)

 

Wspólnoty autonomiczne Hiszpanii dzielą się na 50 prowincji.

---

KLIMAT – KLIMAT HISZPANII JEST ZRÓŻNICOWANY…

 

…od chłodnego i deszczowego na północnym zachodzie, po gorący i suchy na równinach Andaluzji. Centrum kraju charakteryzuje się klimatem kontynentalnym. Jest to teren otoczony pasmami górskimi, w związku z czym nie dociera tam wilgotne powietrze i jest bardzo sucho. Występują duże amplitudy temperatur dziennych jak i rocznych. Latem na całym obszarze kraju z wyjątkiem północnego wybrzeża, jest gorąco i słonecznie. Średnie temperatury wynoszą 12 °C w styczniu i 25° w lipcu, roczna ilość opadów sięga 250 mm. Madryt, leżący na wysokości 660 m, ma średnie temp. 5 °C w styczniu i 24 °C w lipcu. Północ kraju jest terenem zdecydowanie wilgotnym. Występują tam spore opady, a temperatury są umiarkowane. Niewielkie amplitudy miesięczne wskazują na łagodne zimy (od 6 °C do 10 °C) i chłodne lata (średnio poniżej 22 °C). Obszar wybrzeża na wschodzie i południu kraju przejawia cechy klimatu śródziemnego z wpływem klimatu morskiego, im bardziej na południe tym bardziej gorący klimat. Jest to teren raczej suchy, z gorącym latem (ponad 22 °C) i łagodną zimą (od 6 °C na północno-wschodnim wybrzeżu do ponad 10 °C na południu).

Strefy klimatyczne w Hiszpanii:

Strefa klimatyczna: Podzwrotnikowa

Klimat: Śródziemnomorski

---

JĘZYK

W Hiszpanii status urzędowego ma język: kastylijski (potocznie zwany hiszpańskim), oraz regionalnie także: kataloński, baskijski i galisyjski. Zgodnie z zapisem w konstytucji Hiszpanii, każdy obywatel tego kraju ma obowiązek znać język kastylijski. Język kataloński jako urzędowy występuje w Katalonii i na Balearach. Poza tym używany jest w Pasie Zachodnim (Aragonia) i w comarce Carche na terenie Murcji. Na terenie wspólnoty autonomicznej Walencja, używany jest wariant języka katalońskiego – walencjański. Język galicyjski jako urzędowy występuje tylko w Galicji. Ponadto używany jest w prowincjach León i Zamora, jednak nie ma tam statusu urzędowego. Język baskijski jako urzędowy występuje w Kraju Basków i na północy Nawarry. W gminach doliny Arán w katalońskiej prowincji Lleida, obowiązuje język aranejski, wariant oksytańskiego.

Występują także liczne języki i dialekty romańskie, które nie mają statusu urzędowych w żadnej z hiszpańskich gmin. Są to:

• asturleoński, w skład którego wchodzą: asturyjski (używany w Asturii), kantabryjski (używany w Kantabrii), leóński (używany w prowincjach: León i Zamora), estremadurski (używany w Estremadurze)
• aragoński (używany w Aragonii)
• portugalski (niegdyś używany w niektórych gminach na terenie Estremadury, graniczących z Portugalią; obecnie praktycznie nie używany)

 

Podstawowe zwroty w języku HISZPAŃSKIM:

• sí – tak
• no – nie
• !Buenos días ! – Dzień dobry ! (rano)
• !Buenas tardes ! – Dzień dobry !
• !Adiós ! – Do widzenia !
• !Buenas noches ! – Dobranoc !
• !lo siento ! – Przepraszam !
• !Gracias ! – Dziękuję !
• ?Habla espańol ? – Czy mówi pan po hiszpańsku ?
• ?Cómo te llamas ? – Jak się nazywasz ?
• Me llamo María. – Mam na imię Maria.
• ?De dónde eres ? – Skąd jesteś ?
• Soy de Polonia. – Jestem z Polski.
• ?Qué hora es ? – Która godzina ?
• Son las cinco. – Jest piąta.
• ?Cuánto cuesta ? – Ile to kosztuje ?
• ?Cómo está ? – Jak się masz ?
• Mucho gusto. – Miło cię poznać.
• Czesc (powitanie) – Hola [ola]
• Czesc (pozegnanie) – Adiós
• Prosze – Por favor [por fabor]
• Prosze (podajac cos) – Tome [tome], tenga.
• Dziekuje – Gracias [grasjas]
• Przepraszam – Perdone
• Smacznego – Que aproveche [ke aprobecie]
• Dlaczego -¿Por qué? [porké]
• Ile to kosztuje…? -¿Cuánto cuesta…? [klanto klesta…?]
• Gdzie jest…? -¿Dónde está…? [donde esta…?]
• Co to jest…? -¿Qué es esto? [ke es esto…?]
• Jak sie czujesz? -¿Qué tal? [ke tal?]
• Ile masz lat…? -¿Cuántos años tienes? [kuantos anios tienes?]
• Mam … lat – tengo … años [tengo… anios]
• Romantyczne – Romántico [romántiko]
• Chce mi sie spac – Quiero soñar [kiero soniar]
• Maly – Pequeño [ pekenio]
• Duzy – Grande
• Ładny – Bonito
• Brzydki – Feo
• Nie rozumiem – No entiendo
• Na zdrowie – Salud [salút]
• Co – Qué [ke]
• Nie wiem – No sé [no see]
• Otwarte – Abierto
• Zamkniete – Cerrado [serrado]
• Przerwa – Descanso [deskanso]
• Pan/Pani – Señor/señora
• Apteka – Farmacia [farmacja]
• Bank – Banco
• Poczta – Correos
• Znaczek pocztowy – Sello [sejo]
• Warszawa – Varsovia [barsowia]
• Kraków – Cracovia [krakobia]
• Madryt – Madrid
• Polska – Polonia
• Hiszpania – España
• Europa – Europa
• Jak – Cómo [koomo]

KULTURA

Literatura

Dzieje literatury hiszpańskiej są ściśle związane z historią ziem położonych na Półwyspie Iberyjskim. Okres tworzenia pisanych dzieł kultury obfitował w pojawianie się w tekstach literackich różnorodnych wpływów. Panowanie rzymskie, arabskie czy też literatura przybyłych na półwysep Żydów kształtowała w pewnym stopniu przyszłą literaturę hiszpańską. Przed powstaniem pierwszych dzieł w języku hiszpańskim na terenie współczesnej Hiszpanii rozwijała się literatura w języku łacińskim, a także literatura hispano-arabska oraz judeo-arabska.

Muzyka

Muzyka hiszpańska przez wiele stuleci kształtowana była przez liczne, zmieniające się wraz z upływem czasu, wpływy kulturowe. W epoce średniowiecza tzw. śpiew wizygocki (liturgiczny) przeobraził się w tzw. mozarabski, aby wreszcie przeważyły w nim elementy muzyki chrześcijańskiej. W XVI wieku nastąpił rozkwit religijnej polifonii wokalnej, a także muzyki organowej i lutniowej. W XVII wieku powstała forma opery tzw. zarzuela, która podlegała ciągłym ewaluacjom w następnych stuleciach w popularną hiszpańską tonadillę i sainete. Muzyka hiszpańska poddana była w owym czasie oddziaływaniu trendów neapolitańskich (działalność włoskiego śpiewaka, kastrata – Farinellego). Dopiero w XIX wieku muzycy hiszpańscy podjęli próbę wyzwolenia się spod obcych wpływów i wskrzeszenia tradycyjnej, narodowej opery (F. Pedrell). Powstawały liczne konserwatoria, które kontynuowały rozwój szkoły narodowej. Jej cechami charakterystycznymi jest powrót do korzeni ludowych oraz specyficzne dla muzyki hiszpańskiej zróżnicowanie regionalne, wynikające z przemieszania kulturowego w Hiszpanii (m.in. kultura arabska, żydowska czy cygańska). Powstało wiele narodowych tańców, charakterystycznych dla Hiszpanii takich jak: Flamenco, czy Pasodoble.

Film

Filmografia hiszpańska jest bardzo bogata, w kraju powstaje wiele bardziej, czy mniej znanych filmów. Dużym uznaniem na świecie cieszyli i cieszą się hiszpańscy reżyserzy: Luis Buñuel, Carlos Saura, Pedro Almodóvar, Alejandro Amenábar, Jaume Balagueró, Alberto Rodríguez, Fernando León de Aranoa czy Ramón Salazar. Wiele filmów nie tylko hiszpańskich, lecz także produkcji amerykańskiej kręconych jest w Hiszpanii. Znaną hiszpańską aktorką jest Penelope Cruz.

Media

Spośród prasy największym dziennikiem ukazującym się w Hiszpanii jest gazeta o profilu socjaldemokratycznym El País, wydawana przez najpotężniejszy koncern medialny Grupo PRISA, założony przez Jesusa de Polanco (inne media należące do koncernu to m.in. dziennik sportowy As, radio Cadena SER, platforma telewizji cyfrowej Digital+). Innymi największymi dziennikami wydawanymi w kraju są m.in.: konserwatywno-liberalne El Mundo, konserwatywno-monarchistyczny ABC oraz La Razón o zbliżonym do ABC profilu. W Barcelonie ukazuje się dodatkowo La Vanguardia, redagowana w części po katalońsku. Wśród prasy sportowej prymat dzierżą dzienniki Marca oraz wspomniany As. Ponadto w Hiszpanii ukazuje się wiele gazet lokalnych np. Diario de Sevilla, Diario de Mallorca. Największą hiszpańską stacją telewizyjną jest publiczna Televisión Española (TVE), emitująca przede wszystkim programy TVE1 oraz TVE2. Do prywatnych stacji telewizyjnych należą m.in.: Antena 3, Telecinco, Veo TV, Canal+.

Sport

Hiszpania odnosi ogromne sukcesy w piłce nożnej. W roku 2010 reprezentacja wywalczyła Mistrzostwo Świata, a w 2008 zdobyła Mistrzostwo Europy. Hiszpanie są także wybitnym krajem jeżeli chodzi o kolarstwo. Obecnie najlepszym hiszpańskim kolarzem jest Alberto Contador – trzykrotny zwycięzca Tour de France (2007,2009,2010), Giro d’Italia (2008) oraz Vuelta a España (2008). Hiszpanie są także jedną z najlepszych ekip w koszykówce. Liderem ich zespołu jest Pau Gasol, obecnie grający w Los Angeles Lakers. Z Hiszpanii pochodzi też tenisista Rafael Nadal, rywalizujący z Rogerem Federerem o miano najlepszego tenisisty w historii. Hiszpanie odnoszą też sukcesy w Formule 1. Z tego kraju pochodzi dwukrotny mistrz świata Fernando Alonso.

Święta

Najważniejsze Święta i uroczystości w Hiszpanii:

Dzień	Nazwa polska	Nazwa hiszpańska	Opis święta
1 stycznia	Nowy Rok	Año Nuevo
6 stycznia	Trzech Króli	Los Reyes Magos	Ważne święto, dzień wolny od pracy.
Luty / marzec	Karnawał	Carnaval	Karnawał poprzedzający Wielki Post. Procesje głównie w: Santa Cruz de Tenerife, Kadyksie i Sitges.
19 marca	Święto Ognia	Fallas de Valencia	W czasie tego święta następuje w Walencji palenie setek ogromnych kukieł.
Marzec / kwiecień	Wielki Tydzień	Semana Santa	Procesje zakapturzonych pokutników we wszystkich większych miastach Hiszpanii, począwszy od Niedzieli Palmowej aż do Niedzieli Wielkanocnej, z najsławniejszą procesją w Sewilli.
25 marca	Zwiastowanie Pańskie	Anunciación
Kwiecień	Święto wiosny	Feria de Abril	Sławna Feria w Sewilli z paradami w kolorowych strojach, z dużą ilością muzyki sevillana i walkami byków.
Maj	Festiwal Patios w Kordobie i targ koni w Jerez de la Frontera
15 maja	Święto Izydora Oracza	Fiesta de San Isidro	Święto patrona Madrytu. Walki byków, procesje, koncerty oraz jarmarki w Madrycie.
Czerwiec	Boże Ciało	Corpus Christi	Uroczystości w całym kraju, największe procesje w Granadzie, Toledo, Sitges i na Wyspach Kanaryjskich
6 lipca-14 lipca	San Fermin	San Fermín	Przepędzanie byków, walki byków i uroczystości w Pampelunie. Festiwal Muzyki w Granadzie. Festiwal św. Jakuba w Santiago de Compostela z pokazem sztucznych ogni.
15 sierpnia	Wniebowzięcie NMP	Asunción de la Santísima Virgen María	Narodowe święto 15 sierpnia, obchody w wielu miastach. tradycyjne uroczystości w La Alberca (Salamanka) oraz letni jarmark w Maladze.
Wrzesień	Święto winobrania w Logroño, święto wina w Jerez de la Frontera, Mercé Feria de San Miguel w Torremolinos, Festiwal Meced
Październik	Festiwal Pilar	Festiwal Pilar	Procesje, walki byków i folklor w Saragossie
1 listopada	Wszystkich Świętych	Todos los Santos
24 grudnia	Wigilia	Nochebuena
25 grudnia	Boże Narodzenie	Navidad
28 grudnia	Noc Rzezi Niewiniątek / Dzień Młodzianków	Día de los Santos Inocentes	W Hiszpanii i krajach hiszpańskojęzycznych jest ono okazją do żartów i kawałów. Obecnie dzień ten jest odpowiednikiem polskiego Prima Aprilis.
31 grudnia	Sylwester	Noche Vieja