GEOGRAFIA
jest średniej wielkości wyspiarskim państwem położonym w północno-zachodniej Europie, wg klasyfikacji ONZ kraj zaliczany jest do państw Europy Północnej. Kraj zajmuje przeważającą część archipelagu Wysp Brytyjskich, który liczy łącznie ok. 5500 wysp, z czego 140 zamieszkanych. Największe z nich to Wielka Brytania, Irlandia, Hebrydy, Szetlandy, Orkady, Anglesey oraz Wight. Znaczna część powierzchni kraju leży na głównej wyspie o powierzchni 230 tys. km², oddzielonej od kontynentu europejskiego kanałem La Manche i Cieśniną Kaletańską.
Powierzchnia – 244 100 km²
Skrajne punkty:
- północny: 60°51’N (wyspa Out Stack w archipelagu Szetlandów)
- południowy: 49°51’N (Western Rocks, wyspy Scilly)
- zachodni: 13°30’W (skała Rockall na zachód od Hebrydów)
- wschodni: 1°46’E (Ness Point, koło miasta Lowestoft w Anglii)
Rozciągłość południkowa kraju wynosi 1224 km, a równoleżnikowa 865 km. Sama wyspa Wielka Brytania ma około 950 km długości, a jej średnia szerokość wynosi 300 km.
Wielka Brytania graniczy z następującymi państwami:
Irlandia – granica lądowa – 360 km
poprzez wody terytorialne Kanału Św. Jerzego, Morza Irlandzkiego i Kanału Północnego na długości ponad 500 km graniczy od zachodu z Irlandią.
poprzez wody terytorialne kanału La Manche na długości 570 km, graniczy od południa z Francją.
od wschodu Wielka Brytania na długości 80 km wody terytorialne Morza Północnego dzieli z Belgią, a dalej na północ na długości około 200 km z Holandią.
od północy Wielka Brytania nie graniczy z żadnym krajem, oblewają ją otwarte wody północnej części Oceanu Atlantyckiego.
Linia brzegowa całkowita wynosi 12 429 km.
KLIMAT
Wyspiarskie położenie, a zwłaszcza sąsiedztwo ciepłego Prądu Północnoatlantyckiego (przedłużenie Prądu Zatokowego), opływającego Wyspy Brytyjskie od północy i zachodu, powodują, że Wielka Brytania ma klimat umiarkowany ciepły, wybitnie morski.
Średnia temperatura w styczniu w Wielkiej Brytanii jest nieco wyższa od zera: waha się od 1-2 °C w centrum Szkocji do 5 °C w Kornwalii. W wyniku działania adwekcji morskiej temperatura zimą może dojść nawet do 17-18 °C w północnej Walii, natomiast w wyniku działalności fenów w północnej Szkocji temperatura może wynieść nawet 22 °C. Temperatura w lipcu wynosi na ogół od 15 °C w Szkocji przez 16-17 °C na wybrzeżach do 20 °C w centrum wyspy jednakże ekstremalne temperatury zanotowane w Londynie wynoszą 38 °C. Temperatura minimalna średnia dobowa w lipcu wynosi od 8-12 °C. Największy wpływ na temperatury ma Atlantyk, który wygładza klimat oraz w nieco mniejszym niż np. w Norwegii czy Islandii Golfstrom.
Krajobraz Wielkiej Brytanii
PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY
Wielka Brytania podzielona jest na 4 części składowe, będące niegdyś samodzielnymi królestwami – dwa kraje: Anglię i Szkocję; jedno księstwo: Walię; jedną prowincję: Irlandię Północną[1][2]. Szczegółowy podział administracyjny nie jest ustalony przez rząd centralny, lecz samodzielnie w każdej z części, więc pomiędzy częściami istnieją duże różnice w organizacji administracji samorządowej:
- w Anglii nie ma dualizmu administracji terytorialnej, czyli występowania obok siebie administracji rządowej i samorządowej. Rząd zajmuje się sprawami całego kraju. Istnieje podział na regiony, hrabstwa, dystrykty i parafie (parish) – zobacz podział administracyjny Anglii.
- podział Irlandii Północnej wynika z podziału całej wyspy Irlandii – sześć z dziewięciu hrabstw prowincji Ulster należy do Zjednoczonego Królestwa, tworząc Irlandię Północną – zobacz hrabstwa Irlandii.
- Szkocja od 1996 dzieli się na 32 hrabstwa – zobacz podział administracyjny Szkocji.
- Walia również w 1996 roku podzielona została na 22 jednostki administracyjne: 9 hrabstw, 10 hrabstw miejskich i 3 miasta, wszystkie o równym statusie – zobacz podział administracyjny Walii.
USTRÓJ POLITYCZNY
Ustrojem politycznym Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej jest monarchia parlamentarna, w ramach której funkcjonuje system gabinetowo-parlamentarny. Pod względem terytorialnym Wielka Brytania jest unią realną poszczególnych części składowych. Formalnie jest to państwo unitarne o silnym stopniu decentralizacji. Podstawy systemu prawnego stanowią konwenanse konstytucyjne, ustawy ustrojowe, prawo zwyczajowe, zasady ustrojowe oraz krajowe prawo stanowione, a także prawo Unii Europejskiej. Do najważniejszych organów państwa zalicza się monarchę, dwuizbowy Parlament i Gabinet wraz z Premierem. Dla ustroju charakterystyczny jest również system dwupartyjny i związane z nim funkcjonowanie gabinetu cieni.
Wielka Brytania jest monarchią parlamentarną z rządem odpowiedzialnym przed parlamentem. Stolicą państwa jest Londyn. Obecnym monarchą brytyjskim jest królowa Elżbieta II, która zasiadła na tronie w 1952 i została koronowana w 1953. Dzisiaj jej funkcje są głównie ceremonialne, a rzeczywiste rządy spoczywają w rękach premiera.
Wielka Brytania jest bardzo scentralizowanym państwem, w którym Parlament Westminsterski zajmuje się większością spraw politycznych. W ostatnich latach jednak każdy z krajów, wchodzących w skład Wielkiej Brytanii poza Anglią, otrzymał własne organy rządowe, zajmujące się sprawami lokalnymi.
Westminster, siedziba parlamentu brytyjskiego
